Журнал о туризме

Oсыдaн 126 жыл б&#1201рын 25 мaусымдa &#1179aзa&#1179 &#1241дeбиeтіні&#1187 жaр&#1179ын ж&#1201лдызы, a&#1179ын Мa&#1171жaн Ж&#1201мaбaeв д&#1199ниeгe кeлді. Oны&#1187 кіндік &#1179aны там&#1171ан жер — Солт&#1199стік &#1178аза&#1179стан облысы, &#1179азіргі Ма&#1171жан Ж&#1201мабаев ауданы. Tengrinews.kz тілшісіне ма&#1171жантанушы Ба&#1179ыткамал &#1178анарбаева а&#1179ынны&#1187 &#1257мірі, е&#1187бектері, мен шы&#1171армашылы&#1171ы жайлы айтып берді.

Филология &#1171ылымдарыны&#1187 кандидаты, профессор Ба&#1179ыткамал &#1178анарбаева Ма&#1171жан Ж&#1201мабаевты&#1187 &#1257мір тарихын 1990 жылдан бері зерттеп келеді. Оны&#1187 с&#1257зінше, а&#1179ын &#1179ыс&#1179а да болса м&#1241нді &#1257мірін &#1179аза&#1179 &#1201лтына арна&#1171ан. 

«Кейбір адамдар Ма&#1171жанды &#1201лтшыл дейді. Мен б&#1201л &#1241&#1187гімені &#1241лі к&#1199нге дейін естимін. Оны&#1187 есімін естігенде &#1179аба&#1179тары дірілдеп, м&#1201рындарын ш&#1199йіреді. Біра&#1179 &#1201лтшылды&#1179 екі т&#1199рлі болады &#1171ой. Бірі на&#1171ыз &#1201лтшыл — тіліне, хал&#1179ына, жеріне деген с&#1199йіспеншілігін білдіретін, ал екіншісі шовинистік &#1201лтшылды&#1179. К&#1257рнекті а&#1179ынны&#1187 &#1201лтшылды&#1171ы біріншісіне жатады. Ол &#1257з &#1201лтыны&#1187 на&#1171ыз патриоты еді. Ол бас&#1179а &#1201лттар&#1171а &#1179арсы болма&#1171ан», — дейді ол.

Ма&#1171жантанушыны&#1187 с&#1257зінше, &#1179аза&#1179 &#1241дебиетіні&#1187 к&#1257рнекті &#1257кілі &#1257з &#1257мірімен, шы&#1171армаларымен жо&#1171ал&#1171ан &#1179аза&#1179ты&#1187 «менін» &#1179айтар&#1171ысы келді. 

«Мені&#1187ше, ол — идеалист. Себебі ол елді т&#1201тастай са&#1179тап &#1179алу, &#1179аза&#1179 жеріндегі байлы&#1179ты тек бізді&#1187 пайдамыз&#1171а асуы &#1199шін е&#1187бек еткен адам. Ол &#1179аза&#1179тарды&#1187 &#1257мірі, ішкі жан-д&#1199ниесі таза бол&#1171анын &#1179алады ж&#1241не сол &#1199шін ж&#1201мыс істеді. А&#1179ын &#1257мір с&#1199рген уа&#1179ытта биліктегі адамдарды&#1187 халы&#1179&#1179а зияны тисе, Ма&#1171жан олар&#1171а титтей де зиянын тигізбеді, б&#1201&#1179ара халы&#1179 одан тек жа&#1179сылы&#1179 к&#1257рді. Оны кейбірі «зар заман а&#1179ыны» дейді. И&#1241, ол халы&#1179ты&#1187 м&#1201&#1187-м&#1201&#1179тажын сырт&#1179а шы&#1171ару &#1199шін жылап, е&#1187іреп т&#1201рып &#1257ле&#1187 жаз&#1171ан. Осылайша о&#1179ырмандар&#1171а &#1241сер етемін деп ойла&#1171ан», — дейді маман. 

Сонымен &#1179атар Ба&#1179ыткамал &#1178анарбаеваны&#1187 айтуынша, &#1179аза&#1179 &#1241дебиетіні&#1187 жар&#1179ын ж&#1201лдызы барлы&#1179 &#1179аражаты мен д&#1199ниесін хал&#1179ыны&#1187 м&#1201&#1187-м&#1201&#1179тажына ж&#1201мса&#1171ан. 

«Негізі Ж&#1201мабаев 1912 жылдан бастап &#1179у&#1171ын&#1171а &#1201шырады. С&#1257йтіп, &#1257мірні&#1187 со&#1187ына дейін &#1179у&#1171ын-с&#1199ргінні&#1187 &#1179&#1201рбаны болды. Біра&#1179 к&#1257рген &#1179иынды&#1179тарына &#1179арамастан &#1257зін байсалды ж&#1241не м&#1241дениетті &#1201ста&#1171ан. Мен оны&#1187 барлы&#1179 &#1171&#1201мыры мен е&#1187бектерін зерттей келе т&#1199сінгенім — Ма&#1171жанды тани отырып, &#1179аза&#1179ты&#1187 кім екенін тану&#1171а болады. Ол тарихымызды жандандырды. &#1200мыт &#1179ал&#1171ан санамызды оята білді. О&#1171ан ай&#1171а&#1179 шы&#1171армалары. «Т&#1199ркістан» атты &#1257ле&#1187інде &#1179аза&#1179ты&#1187 бастан кешірген о&#1179и&#1171аларын еске т&#1199сіреді. А&#1179ын &#1179аза&#1179 ханды&#1171ына &#1171ана то&#1179талмай, о&#1171ан дейінгі &#1257мір с&#1199рген адамдар туралы да айт&#1179ан. Б&#1201л тарихи е&#1187бек болып саналады. Я&#1171ни Ма&#1171жан е&#1187бектері ар&#1179ылы &#1201лт, адам, т&#1201л&#1171а ретінде &#1179аза&#1179&#1179а &#1257зін-&#1257зі танытты», — дейді ол.

© abai.kz

Ма&#1171жантанушыны&#1187 айтуынша, ол Ж&#1201мабаевты зерттеу ар&#1179ылы &#1179аза&#1179ты&#1187 наным-сенімін т&#1199сінген. 

«Т&#1201тас &#1201лтымызды&#1187 наным-сенімін жандандырып, оны е&#1187бектерінде келтірген. Ке&#1187ес кезіндегі билік оны неліктен &#1179удалады? Себебі ол осындай е&#1187бектері &#1199шін к&#1257зге т&#1199скен. Ол Ке&#1187ес ода&#1171ыны&#1187 елімізге орыстандыру саясатын ж&#1199ргізуге &#1179арсылы&#1179 білдірген. Ма&#1171жан каза&#1179ты&#1187 наным-сенімін фольклор ар&#1179ылы к&#1257рсетті. Ол бір е&#1187бегінде «халы&#1179ты&#1187 тарихын жойса&#1187ыз, ол &#1257з &#1201лтынан безіп, бас&#1179а &#1201лтты&#1187 тарихыны&#1187 жетегінде кетіп &#1179алады» деген екен. Мен Ма&#1171жанды тани келе, &#1201лтымызды тани бастадым. Текті тану, текке т&#1201р&#1171ызбайтынын да т&#1199сіндім. Осыны&#1187 б&#1241рін зерттей келе, оны&#1187 орыс империясына &#1179ауіпті бол&#1171аны ма&#1171ан т&#1199сінікті болды», — дейді маман.

С&#1257зіні&#1187 со&#1187ында Ба&#1179ыткамал &#1178анарбаева &#1179азіргі уа&#1179ытта жастар&#1171а &#1179аза&#1179 &#1241дебиетіні&#1187 к&#1257рнекті &#1257кілі Ма&#1171жан Ж&#1201мабаевты&#1187 «&#1178аза&#1179 тілі» &#1257ле&#1187ін о&#1179у&#1171а ке&#1187ес берді. Сондай-а&#1179 осы &#1257ле&#1187нен &#1199зіндісін о&#1179ыды:

&#1178ыран &#1179&#1201сты &#1179ос &#1179анаты &#1179ыр&#1179ылды,

К&#1199ндей к&#1199штi к&#1199ркiреген ел тынды.

Ас&#1179ар Алтай — алтын ана есте жо&#1179,

Батыр, хандар — ас&#1179ан жандар &#1201мытылды!

&#1178анарбаеваны&#1187 с&#1257зінше, осы &#1257ле&#1187де а&#1179ын &#1179ыран &#1179&#1201сты&#1187 &#1179анаты деп &#1201лтты&#1187 тілін айт&#1179ысы келген. Оны&#1187 айтуынша, егер &#1201лтты&#1187 тілі &#1179ыр&#1179ылса, онда т&#1201тас &#1201лтты&#1187 тарихы мен м&#1241дениеті де &#1179ыр&#1179ылады.

Сонымен &#1179атар Ма&#1171жан туралы &#1241дебиеттанушы, академик &#1240лкей Мар&#1171&#1201лан былай деген екен:

«&#1178аза&#1179 хал&#1179ы &#1199шін Ма&#1171жан Ж&#1201мабаевты&#1187 ма&#1187ыздылы&#1171ы а&#1171ылшындар &#1199шін — Шекспирді&#1187, орыстар &#1199шін — Пушкинні&#1187 ма&#1187ыздылы&#1171ынан кем емес».

Айта кетейік, 1938 жылы Ма&#1171жан Ж&#1201мабаев 44 жасында репрессия&#1171а &#1201шырап атыл&#1171ан. А&#1179ын ал&#1171аш&#1179ы &#1257ле&#1187інен бастап &#1241леуметтік та&#1179ырып, а&#1171артушылы&#1179, &#1201лт-азатты&#1179, демократияшыл ба&#1171ытты &#1201стан&#1171ан. Ол Абай &#1178&#1201нанбай&#1201лын пір т&#1201т&#1179ан. Сондай-а&#1179 ол аударма ж&#1201мысына к&#1257&#1187іл б&#1257ліп, осы ар&#1179ылы хал&#1179ыны а&#1171артушылы&#1179 ж&#1201мыстарын ж&#1199ргізсем деп ойла&#1171ан. А&#1179ын Гете, Лермонтов, Горький сынды а&#1179ын-жазушыларды&#1187 шы&#1171армаларын &#1179аза&#1179 тіліне аудар&#1171ан. Сондай-а&#1179 мектеп о&#1179ушыларына ж&#1241не м&#1201&#1171алімдерге арнап «Педагогика» е&#1187бектерін жаз&#1171ан.